Mosae Forum is een van de grootste gebouwen in de historische binnenstad van Maastricht. Direct gelegen aan de markt is het een plek waar inwoners hun boodschappen doen, of hun paspoort ophalen bij het stadskantoor. Voor bezoekers is het vaak de entrée tot de stad, vanuit de parkeergarage wandelen ze zo het winkelgebied in. Het had echter heel wat voeten in aarde voor Mosae Forum gebouwd kon worden…
Mosae Forum
Een bijzonder winkelcentrum in hartje Maastricht. Mosae Forum is een grotendeels overdekt winkelcentrum in het hartje van de historische binnenstad. Extra handig aan dit winkelcentrum is de grote ondergrondse parking.
De oostkant van de Markt werd in de jaren twintig opengebroken om plek te maken voor de aanlanding van de Wilhelminabrug. Twee complete huizenblokken met eeuwenoude huizen gingen hiervoor tegen de vlakte. De nieuwe brug was meteen een succes, maar een groot deel van het terrein bleef daarna meer dan dertig jaar braak liggen. Maar liefst twaalf architecten maakten plannen voor een mogelijke invulling: kantoren, restaurants, een theater. Economische crisis en WOII dwarsboomden al deze plannen, pas in 1960 werd het gapende gat aan de markt opgevuld. Met aan de ene kant van de bruglanding een nieuw Stadskantoor naar ontwerp van Frans Dingemans en aan de andere kant het kantoor van Provinciale Waterstaat van J. Huysmans.
Maastrichts Glaspaleis
Die gebouwen waren echter nog niet klaar of men had er al spijt van. De hoekige functionalistische stijl stond in fel contrast met de oude binnenstad en riep veel weerstand op. Want hoewel sommige liefhebbers het stadskantoor aanprezen als ‘Maastrichts Glaspaleis’, was de algehele stemming toch: “Dan was dat braakliggende terrein toch mooier…” In de jaren negentig kwam er dus een nieuw plan, al was dat niet alleen vanwege de kritiek op de architectuur: verkeersdrukte zorgde voor steeds meer overlast en de markt was de meeste dagen één groot parkeerterrein. Dus was de wensenlijst lang: Er moest een nieuw stadskantoor komen, het verkeer langs de Maas moest ondergronds, er moest veel parkeerruimte zijn en genoeg plek voor winkels. En dat alles in een spraakmakend ontwerp dat tegelijkertijd de oude gevels aan de Markt respecteerde.
Twee architecten,-twee bouwdelen
Architect Bruno Albert uit Luik waagde zich als eerste aan het ontwerp. Hij tekende een groot overdekt winkelcentrum, het Mosae Forum, dat qua schaal echter niet helemaal leek te passen bij de rest van de binnenstad. Jo Coenen werd daarom benaderd om het ontwerp te voltooien. Het resulteerde in twee bouwdelen, met ieder een eigen uitstraling en signatuur, die wonderwel samengaan. Bruno Albert koos voor een hoekig ontwerp in grijze natuursteen – dezelfde kleur als het oude Stadhuis midden op de Markt – zijn gebouw gaat daardoor moeiteloos op in de historische omgeving. De golvende witte gevels van Jo Coenen brengen juist dynamiek in een ontwerp dat anders erg donker en hard was gebleven. Zijn gebouw stuurt je aandacht richting de Maas, waar het Mosae Forum overgaat in een wandelpromenade langs het water.
De samenwerking van beide architecten lijkt een voorzetting van een oude traditie: de Maastrichtse Tweeherigheid. Eeuwenlang werd de stad tegelijk bestuurd door zowel een Luiks als een Brabants (Nederlands) bewind. Beide ‘Heren’ hadden een helft van het Stadhuis ter beschikking. Nu is er een architectonische voortzetting in dit moderne gebouw van een Luikse en een Nederlandse architect. Is het dan toeval dat het deel van Albert richting Luik ligt en het deel van Coenen richting Brabant?
Ondergrondse tunnel
Bij het interieur van Mosae Forum zijn de architecten met respect voor de historie te werk gegaan. Het (gesloopte) stadskantoor uit 1960 was ingericht met meubilair van de legendarische architect Dom Hans van der Laan, die als monnik leefde in klooster Benedictusberg in de buurt van Vaals. Zijn robuuste meubels zijn overgeplaatst naar de loketten van het nieuwe stadskantoor in Mosae Forum. Wachtend op een nieuw paspoort heeft iedere Maastrichtenaar wel eens op een uniek stuk architectuurgeschiedenis gezeten. Een laatste overblijfsel van het gesloopte stadskantoor is moeilijk vindbaar en maar door weinig mensen in het echt gezien. Tussen het oude Stadhuis midden op de markt – waar de kantoren zijn van burgemeester en wethouders – en het stadskantoor groef men een ondergrondse gang. De tunnel is bedacht in een tijd zonder e-mail, zo konden belangrijke dossiers snel naar het juiste bureau gebracht worden. De doorgang is bij de bouw van het Mosae Forum behouden, maar wordt tegenwoordig vermoedelijk minder gebruikt dan vroeger. Toch een grappig idee, terwijl jij op de vrijdagmarkt bananen koopt, wandelt de burgemeester onder je voeten richting de raadszaal…
Historisch Centrum Limburg / Openbare Werken Gemeente Maastricht / Fotocollectie GAM 10787
Walk of Fame
Het nieuwe Mosae Forum van Coenen en Albert was overigens niet onomstreden, want om een looproute te realiseren tussen het nieuwe winkelcentrum en de binnenstad moest er wederom gesloopt worden in een eeuwenoud gebouw: een doorgang dwars door het historische pand ‘De Blauwe Handt’. De gevel uit 1754 is nog altijd herkenbaar op de hoek van de Markt en de Hoenderstraat, inclusief een gevelsteen met een blauw handje boven de vroegere voordeur. Jarenlang was De Blauwe Handt de plek waar de stadsprins even op adem kon komen tussen het drukke carnavalsprogramma door, wat het pand de bijnaam ‘de Prinsenkamer’ gaf. Ter herinnering hieraan is in de nieuw gemaakte looproute door het pand een soort ‘walk of fame’ te vinden, de Prinsengalerij met de namen van alle stadsprinsen in de vloertegels.
Vliegende koeien?
De walk of fame geeft toegang tot een overdekt plein dat warm en licht aanvoelt door het vele hout in de architectuur. Het plein heeft tevens een van de meest opmerkelijke straatnamen van Maastricht: de Kwadevliegencour. Een verwijzing naar de Kwadevliegenstraat, een van de straatjes die men hier in de jaren 20 heeft gesloopt. In het Maastrichts dialect noemde men dit smalle steegje de ‘Koej Vlegestraot’, maar tijdens de Franse bezetting rond 1800 heette die straat opeens Rue des Vaches Volants: de straat van de vliegende koeien, een vertaalfoutje! Tegenwoordig zijn er noch vliegende koeien, noch kwade vliegen te bekennen op deze plek, maar loont het zich wél om even naar boven te kijken. De houten zuilen die de dakconstructie dragen openen naar boven toe als een soort gigantische parasols, die op een welkome manier beschutting geven tegen weer en wind. Niet voor niks dat deze houten parasols op hun beurt de inspiratie vormden voor het logo van Mosae Forum.
“
In een stad als Maastricht is iedere centimeter doordrenkt met historie en verhalen
”
Joep Vossebeld
Dit artikel is geschreven door Joep Vossebeld, kunstenaar, schrijver en tentoonstellingmaker. "In een stad als Maastricht is iedere centimeter doordrenkt met historie en verhalen. Het uitpluizen, verzamelen en doorvertellen van al die verhalen is een verslaving waar ik hopelijk nooit meer van af kom...”
Maastricht barst van de bijzondere boekenwinkels. Van verborgen parels tot iconische locaties. Dit blog neemt je mee langs de meest unieke adressen voor elke boekenliefhebber.
Van heilzaam bronwater tot oosterse wellness-wijsheid. Wij tippen vijf luxe spa- en wellnesslocaties in en nabij Maastricht waar je helemaal tot rust kunt komen.
Op zoek naar rust en ruimte? Verken Maastricht in 3 dagen. Ontdek verborgen plekken, leer over de geschiedenis en geniet van lokale culinaire hoogtepunten.
